صدای چکش مسگران یزدی به گوش نمی رسد/ هنری کهن درحال فراموشی

به گزارش خبرنگار مهر، بازار پنجه علی که به بازارچه مسگران یزد رونق دارد قدمتی 600 ساله دارد و رزق و روزی صدها نفر با نواختن ضربه های چکش به مس و خلق ظروف مسی تامین می شد اما این روزها تفلون و چدن و ... جایگزین این ظروف ارزشمند شده اند و بازار مسگران دیگر رونق و حال و هوای گذشته را ندارد.

در گذشته بیش از 60 مغازه مسگری در راسته بازار پنجه علی فعال بودند و ظروف مسی متنوعی خلق می کردند اما اکنون تنها 45 باب از این 60 باب مغازه فعال است که از این تعداد نیز فقط 15 مغازه هنوز به کار مسگری مشغول هستند.

بسیاری از فعالان این حرفه شاید بیش از 70 سال باشد که ظروف مسی تولید می کنند و مسگری حرفه و شغل اصلی آنهاست.

بسیاری از استادان مسگری اکنون دیگر حیات ندارند تا شاگردانی برجسته همچون خود تربیت کنند و مغازه های بزرگ مسگری این روزها به ظروف تفلون، چدن، روحی و ... آراسته شده است.

در گذشته های دور بازارهای مسگری رونقی خاص داشت زیرا علاوه بر مصرف خانه ها از این ظروف، بخش قابل توجهی از جهیزیه عروسها را ظروف مسی تشکیل می داد.

با وارد شدن کالاهای مختلف به بازار و تغییر شیوه های زندگی ظروف مسی به تدریج از مطبخ های قدیمی رخت بر بستند و جای خود را به انواع ظروف وارداتی و خارجی دادند.

برخی ظروف به اوراقی ها رفتند و برخی دیگر توسط افراد خوش ذوق و هنرمند خانواده ها به وسایل تزئینی خانه ها تبدیل شد.

اکنون نیز ظروف مسی کمتر جنبه کاربردی دارند و این ظروف بیشتر برای تزئین آشپزخانه ها و قسمتهای سنتی خانه ها استفاده می شود.

طی سالهای اخیر مواد اولیه مسگری نیز گران شد و همین امر سبب شد تا ظروف مسی نسبتا گران شوند به نحوی که کوچکترین سایز قابلمه مسی اکنون بیش از 35 هزار تومان قدمت دارد.

در گذشته از مس ظروفی نظیر قابلمه، سینی، آبکش، گلابپاش، سماور، آفتابه، قوری و ... ساخته می شد اما این روزها ظروف مسی بیشتر در اشکال تزئینی نظیر قندیل آبی، کشکول و ... ساخته می‌ شود.

یکی از فعالان بازار پنجع علی یزد در مورد حرفه خود اظهار داشت: حدود ‪ ۵۵‬سال است که در این حرفه مشغول به کار هستم و تا حدود دو سال قبل از رونق بازار مسگری خبری نبود اما وضعیت بهتر شده است.

ابوالقاسم سیاح با بیان اینکه در گذشته اغلب وسایل منزل از جنس مس بود گفت: امروزه این رویه تغییر یافته و فقط برای طبخ غذا و وسایل تزئینی کاربرد دارد.

وی عنوان کرد: در گذشته رسم بود برای هر عروس صد کیلوگرم مس تهیه می کردند اما این روزها ظروف کریستال، چینی، قابلمه های چدنی و تفلون و ... جای ظروف مسی را به خوبی اشغال کرده است.

برای تبدیل ورق 10 کیلوی به ظرف مسی باید 200 هزار چکش بر روی مس وارد شود

سیاح با اشاره به سختی کار مسگران بیان داشت: برای تبدیل یک ورق 10 کیلوگرمی مس به یک ظرف مسی باید 200 هزار چکش بر روی آن وارد شود و همین امر نیاز به قدرت بدنی بالایی دارد در حالی که اغلب مسگران دیگر پیر و فرتوت شده اند و جوانان اندکی در این حرفه مشغول به کار هستند.

گرچه صنعت مس و مسگری زحمات و مشقات بسیاری دارد اما از درآمد بسیار خوبی نیز برخوردار است اما جوانان اکنون کمتر به این رشته هنری که از صنایع منحصر به فرد دستی استان یزد نیز به شمار می رود، روی خوش نشان می دهند.

آمار 160 مسگر یزد اکنون به شش نفر رسیده است

روزگاری بیش از 160 نفر در استان یزد به عنوان مسگر شناخته می شدند اما اکنون این تعداد به شش نفر رسیده و این کاهش هر روزه صنعتگران مس سبب شده تا این صنف از قالب مجامع امور صنفی بیرون بیاید.

گرچه بسیاری از ظروف مسی کاربرد خود را به دلیل گرانی، وزن سنگین و ... از دست داده اند و بازار مس نیز هر روز کم رونق تر از قبل می شود اما استفاده از ظروف مسی برای طبخ غذا از مزایایی برخوردار است که طی سالهای اخیر دانشمندان بسیاری به آن پرداخته اند.

همین امر سبب شده امروز پیشتازان عرصه لوازم خانگی، ظروفی بسازند که بخش قابل توجهی از آن مس است و این در حالی در این کشورها اتفاق می افتد که ایران به ویژه استانی نظیر یزد در صنعت مسگری حرف اول را می زند.

مسگری در ایران پنج هزار سال قبل از میلاد قدمت دارد

معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد در مورد مس و صنعت مسگری و قدمت آن اظهار داشت: مسگری دارای قدمتی کهن در ایران است و از حدود پنج هزار سال قبل از میلاد در ایران رایج بوده ‌است.

محمد بهشتی نژاد افزود: در حفاریهای باستان شناسی، ظروف مسی مربوط به ‪ شش هزار و 400 ‬  سال پیش به دست آمده ‌است.

وی با بیان اینکه این صنعت در استانهای خراسان، اصفهان، تهران، زنجان، تبریز و یزد رایج بوده است گفت: امروزه تغییر کاربری در ساخت وسایل مسی برای استفاده بیشتر از آن ضروری است.

بهشتی نژاد افزود: می‌ توان با کاربردی کردن تولیدات صنعت و استفاده تزئینی از آن مسگری را رونق داد و اگر در شکل و اندازه وسایل مسی تغییراتی حاصل شود، بازار فروش مس بهبود خواهد یافت.

وی اظهار داشت: امروز وسایل مسی به روشی که در گذشته ساخته و مورد استفاده قرار می‌ گرفت، مورد پسند خانواده ‌ها نیست.

بهشتی ‌نژاد همچنین گفت: زمینه برای خرید اجناس تزئینی مسی فراهم است و باید تولید در این حرفه را به سمت ساخت وسایل تزئینی سوق داد.

----------------------

عکس: مسعود ساکی